Bir Başkentin İmarı, Ankara: 1929–1939

Tankut, Gönül. Bir Başkentin İmarı, Ankara: 1929–1939. İstanbul: Anahtar Kitaplar, 1993, 283 s.

 

ÖZET

 

Bir Başkentin İmarı, Ankara: 1929–1939

 

Gönül Tankut (1932–2005), Bir Başkentin İmarı, Ankara: 1929–1939 adlı kitabında Osmanlı İmparatorluğu’nun yıkılmasının ardından başkent olarak seçilen Ankara’nın 1929–1939 yılları arasındaki kentsel yapılaşmasını ele alıyor. Ankara’nın kentsel gelişimi ile Türkiye’nin siyasal yaşam grafiğinin paralellikler gösterdiğini ileri süren Tankut (13), çalışmasında kentsel gelişimi siyasal bir olgu olarak ele alıyor ve disiplinlerarası (siyaset bilimi ve şehir planlaması) bir yaklaşım benimsiyor.

 

Bir başkent olarak Ankara, en azından kuruluş aşamasında tamamıyla masa başında planlanmış ve kent, bu plan dâhilinde imar edilmiştir. Bu bakımdan Ankara “Yeni bir kent olarak kurulmuş başkent”tir (15). Plan fikrinin benimsenmesinin ardından 1927 yılında üç yabancı mimarın davet üzerine katıldığı bir yarışma düzenlenmiş, yarışmanın sonucu 1929 yılında açıklanmış ve dönemin ünlü şehir plancısı Prof. Hermann Jansen’in projesi ödüle hak kazanmıştır. Jansen’in Ankara için hazırladığı kesin imar planı 1932 yılında onaya sunularak uygulamaya başlanmıştır. Öte yandan uygulanma aşamasının başından itibaren plandan sapmalar olmuş, 1939 yılında da Hermann Jansen görevinden uzaklaştırılmıştır.

 

Tankut, kısaca özetlenen bu süreci kitabında “Giriş” ve “Sonuç” dâhil olmak üzere beş ana bölümde inceliyor. “Giriş” bölümünde Ankara’nın kentsel tarihçesi verilmekte, kullanılan temel kavramlar tanımlanmakta, konuyla ilgili literatür taramasının sonuçları sunulmakta ve çalışmada kullanılan yöntem açıklanmaktadır. “Ankara’nın Başkent Olma Süreci” başlıklı ikinci bölümde ise, plana neden gereksinim duyulduğu, plana ilişkin verilerin saptanması, yarışma projesinin oluşumu ve projenin nasıl seçildiği ele alınmaktadır. “Ankara İmarının Uygulama Sorunları” başlıklı üçüncü bölümde de planlama ve uygulama aşamasında yer alan mimarlar, teknisyenler, bürokratlar ve özel sektör temsilcileri gibi aktörler ele alınmakta ve planın uygulanması aşamasında yaşanan sorunlar irdelenmektedir. “Ankara İmarını Değerlendirme Mekanizması” başlıklı dördüncü bölümde ise, “Bilgi”, “İsteklilik”, “Ekonomik Güç” ve “Esneklik” gibi ölçütler ışığında bir tutarlılık tablosu hazırlanarak Ankara’nın imarı ele alınan dönem açısından değerlendirilmiştir. “Sonuç” bölümünde uygulama aşamasında yaşanan sapmalar bağlamında imar planının başarılı ve başarısız olduğu noktalar yorumlanmaktadır. Tankut, yaşanan sürecin mimari açıdan başarısız, ancak siyasi açıdan başarılı olduğu sonucuna varmaktadır (272–3). Ancak araştırmacıların varılan bu sonucun da siyasi içerimleri bulunduğunu unutmamaları gerekir.

 

Söz konusu döneme ilişkin hayli siyasi, tarihî , sosyolojik çalışma bulunmaktadır, ancak Bir Başkentin İmarı, Ankara: 1929–1939 adlı kitap bu dönemi hem şehir planlaması hem de uygulamalara müdahale eden siyasi aktörler açısından ele alarak disiplinlerarası bir çözümleme sunmaktadır. Tankut’un çalışması 1991 yılında Türkiye’nin prestijli ödüllerinden biri olan Yunus Nadi Ödülü’ne “Sosyal Bilimler” dalında layık görülmüştür.

 

Ali Serdar

 

Serdar, Ali. '"Turkish abstract of 'Construction of a Capital, Ankara: 1929-1939'". Translated by Ali Serdar. In Cities as Built and Lived Environments: Scholarship from Muslim Contexts, 1875 to 2011, by Aptin Khanbaghi. 205. Edinburgh: Edinburgh University Press, 2014.

Muslim Civilisations Abstracts - The Aga Khan University