Yeni Orta Sınıf

Şimşek, Ali ve Akçay, Ahmet Sait. Yeni Orta Sınıf. İstanbul: L& M Yayıncılık, 2005, 120 s.

Bu kısa ama yoğun çalışmasında Ali Şimşek, 1990’lardan sonra Türkiye’deki kültürel dönüşümün başat yönlerinden birisini inceliyor. Büyük kentlerdeki beyaz yakalı işçilerin ortaya çıkan yeni kültürünü ele alan Şimşek, beyaz yakalı işçilerin kentlerdeki sayısının hızlı bir şekilde arttığı ve kültürlerinin baskınlaştığı noktaya dikkat çekiyor. Bu kültürel dönüşümde söz konusu kesim kendisini dönemin yeni seçkinleri olarak algılarken kendilerini de kültürel olarak alt ve geleneksel orta sınıftan uzaklaştırmışlardır. Bu yeni kültürel iklimde aşağı sınıfların kültürü ve orta sınıfın geleneksel değerlerini karalamak genel bir eğilim olmaya başlamıştır.

Şimşek’in çözümlemesi özellikle ilk defa 1991 yılında yayımlanan popüler mizah dergisi Leman’a odaklanır. Bu dergi gençler ve üniversite öğrencileri arasında güçlü bir etkiye sahip olmuştur. Bu yeni dilin bazı temel özellikleri şunlardır: 1970 ve 1980’lerin yaşama tarzıyla alay eden ve yeni bir kent kültürünün nezihleştirilip benimsenmesini yücelten parodilerin yaygınlaşmasına hizmet etmiştir.

Yeni Orta Sınıf hiç kuşku yok ki özgün ve düşünceye sevkeden bir kitaptır. Ne var ki bu çalışma yalnızca yazarın gözlemlerine dayanıyor gibidir. Bir anlamda bu kitap “Simmelci” diyebileceğimiz, izlenimlerin sosyolojisinin benimsenmesini temsil etmektedir. Yazar karikatürleri ayrıntılı olarak incelerken çalışmasını daha geniş bir kentlileşme literatürü içine konumlandırmaya çalışmamaktadır. Daha önce bu konuda yapılmış birkaç çalışmaya gönderme yapmak dışında yazar bu konuda yapılmış önde gelen araştırmalara değinmemektedir. Bu eksikliğine rağmen bu çalışma, özellikle 1990lardan sonraki küreselleşme ve kentlileşen toplumların değişen kültürü ile ilgilenen araştırmaların dikkatine hâlâ değer.

Sinan Kadir Çelik