19. Yüzyılda İzmir’de Yaşam

Beyru, Rauf. 19. Yüzyılda İzmir’de Yaşam. İstanbul: Literatür, 2000, 443 s.

 

ÖZET

 

19. Yüzyılda İzmir’de Yaşam

 

Rauf Beyru’nun 19. Yüzyılda İzmir’de Yaşam adlı kitabı Türkiye’nin önemli şehirlerinden biri olan İzmir’deki kent yaşamına odaklanan bir sosyal tarih çalışmasıdır. Beyru, bu kitapta 19. yüzyıldaki kent yaşamına odaklanırken giyim kuşamdan spor etkinliklerine, farklı etnik-dinî grupların birbirleriyle ilişkilerinden sosyal kulüplere, konserlerden bayram, düğün ve çeşitli törenlere kadar pek çok farklı alana dair ayrıntılı bilgiler sunmaktadır.

 

Kitap, “19. Yüzyıl Öncesinde İzmir’in Nüfus Yapısı”, “19. Yüzyılda İzmir” ve “19. Yüzyılda İzmir’de Sosyal Yaşam” başlıklı üç ana bölümden oluşmaktadır. Kitabın kısa sayılabilecek ilk iki bölümünde İzmir’in tarihinden ve 19. yüzyıldaki demografik yapısından söz edilmiştir. Beyru’nun tanıklıklar ve istatistik verilerle ortaya koyduğu gibi İzmir’de farklı etnik kökenlerden ve dinlerden oluşan “çok kültürlü” bir nüfus yapısı vardır. 19. yüzyılda ağırlıklı Müslüman Türk nüfusun dışında, şehirde Musevi, Ermeni ve Rumların yanı sıra farklı mezheplere bağlı başka Hristiyan toplulukların da yaşadığı bilinmektedir. Ayrıca İzmir’de “kente gelişleri 15. yüzyıl başlarına kadar dayanan” (13) kimi zaman “Frenk” kimi zaman “Levanten” olarak adlandırılan bir başka önemli topluluk da bulunur. Beyru, Osmanlı İmparatorluğu döneminde Avrupa kökenli yabancıların tümüne “Levanten” dendiğini ve kelimenin “Avrupalı bir aileden gelmiş ve bu ülkeye yerleşmiş kişiler” için kullanıldığını belirtir (13).

 

Beyru, kitabın asıl konusunu oluşturan üçüncü bölümde “karmaşık” ve “çok kültürlü” toplumsal yapısıyla İzmir’deki sosyal yaşamın farklı alanlarına odaklanıyor. On iki alt başlığa ayrılan bu bölümde sosyal ilişkiler, sosyal kulüpler, talih oyunları, etnik ve din kökenli çalışmalar, özellikle çeşitli Katolik ve Protestan mezhepleri tarafından yürütülen misyonerlik faaliyetleri, giyim-kuşam ve moda, spor etkinlikleri, eğitim ve öğretim, bayramlar, düğünler ve törenler, kutlamalar ve ziyaretler gibi konular ele alınıyor ve 19. yüzyıl İzmiri’inin ayrıntılı bir fotoğrafı sunuluyor.

 

Beyru’nun “Ön Söz”de de belirttiği gibi çalışmada kaynak olarak daha çok gezginlerin yazılarından, anılardan ve resmî belgelerden yararlanılmış. Kitap, görsel olarak da hayli zengin malzeme sunmaktadır. İstatistiki verilerin sunulduğu tablolardan İzmir’deki sosyal kulüp ve tiyatroların haritalarına, giyim-kuşama ilişkin çizimlerden fiyat tarifelerine, 19. yüzyıl İzmir’ine ait tablolardan fotoğraflara ve hatta mağaza broşürlerine kadar pek çok görsel malzeme bulunmaktadır.

 

19. Yüzyılda İzmir’de Yaşam, belirli bir dönemdeki bir Osmanlı kentini ve oradaki yaşamı tarafsız bir biçimde yansıtan önemli bir kaynak olmanın ötesinde, daha genel , bakışla Osmanlı toplumu ve Osmanlı şehir yaşamıyla ilgilenen araştırmacılar için de başvurulması gereken değerli bir kaynaktır.

 

Ali Serdar

 

Serdar, Ali. “Turkish abstract of 'Life in Izmir [Smyrna] in the Nineteenth Century'". Translated by Ali Serdar. In Cities as Built and Lived Environments: Scholarship from Muslim Contexts, 1875 to 2011, by Aptin Khanbaghi. 338. Edinburgh: Edinburgh University Press, 2014.

Muslim Civilisations Abstracts - The Aga Khan University